Agnostycyzm (z gr. agnostos - niepoznawalny) to stanowisko w teorii poznania zakreślające nieprzekraczalne granice ludzkiego poznania, głoszące całkowitą lub częściową niemożliwość poznania przez człowieka rzeczywistości transcendentnej, wykraczającej poza sferę zjawisk, niepoznawalność natury tej rzeczywistości lub nawet jej istnienia.
Agnostycyzm, związany bezpośrednio z fenomenalizmem i nastawieniem antymetafizycznym w filozofii, w zależności od sposobu rozumienia zjawisk uznawanych za jedyne przedmioty poznania, przyjmuje wiele wersji szczegółowych w których akcentuje niepoznawalność natury bądź istnienia Boga (agnostycyzm religijny), niepoznawalność świata materialnego (agnostycyzm przyrodniczy), niepoznawalność istoty czegokolwiek lub koniecznych i prawidłowych związków między zjawiskami (agnostycyzm esencjalistyczny). Nastawienie antymetafizyczne łączy agnostycyzm z postawą krytyczną i sceptyczną wobec wszelkich twierdzeń dogmatycznych, nie dających się uzasadnić ani przez odwołanie się do zjawisk empirycznych, ani zależności logicznych.
Termin "agnostycyzm" wprowadził do filozofii T. H. Huxley w roku 1863 na oznaczenie stanowiska głoszącego niepoznawalność wszystkiego, co wykracza poza zjawiska przyrodnicze, w szczególności zaś Boga, Absolutu, pierwszej przyczyny zjawisk, nieskończoności. Termin ten, używany pierwotnie w celu zaprzeczenia "gnostycyzmowi" religijnemu, zastosowano następnie do określenia wszelkich wersji twierdzenia o całkowitej lub częściowej niepoznawalności świata.
Wcześniej stanowiska agnostyczne nazywano sceptycznymi, gdyż podstawowe argumenty za całkowitą lub częściową niepoznawalnością świata pozazjawiskowego podali w starożytności sceptycy greccy. Chociaż w poglądach niektórych sceptyków zawierają się tezy agnostycyzmu, a dzieje myśli agnostycznej przeplatają się z dziejami sceptycyzmu, naczelne tezy tych dwóch stanowisk filozoficznych są różne. Dla sceptycyzmu charakterystyczne jest twierdzenie o niemożności sformułowania niezawodnego kryterium odróżniania prawdy od fałszu, a ściślej, zachowania trwałej postawy wątpienia w niezawodność jakiegokolwiek proponowanego kryterium prawdy. Teza ta nie implikuje jeszcze twierdzenia o definitywnej niepoznawalności świata w całości lub w części. Sceptycy twierdzili nieraz, że natura świata pozazjawiskowego może być nam znana, ale z powodu braku jednoznacznego kryterium prawdy nie możemy wiedzieć, że jest nam znana. Gdy sceptycy wypowiadając się o rezultatach poznawczych głosili, że nie potrafimy ocenić ich wartości, to agnostycy zaprzeczali możliwości osiągnięcia wartościowych rezultatów w poznaniu skierowanym na świat realny. Wątpliwości sceptyków dotyczące możliwości niepowątpiewalnego rozpoznania wartościowych rezultatów poznawczych prowadziły ich z kolei do spotkania z przekonaniem agnostycyzmu, że nigdy nie możemy wiedzieć, jaki jest świat realny.
Ciekawe (uwaga na ewentualne błędy merytoryczne): http://pl.wikipedia.org/wiki/Sceptycyzm
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz